Η έρευνα της συνείδησης

Η συνείδηση είναι η τελευταία άγνωστη περιοχή της ανθρώπινης γνώσης και ταυτόχρονα αποτελεί τη βάση για ότι γνωρίζουμε. Ως σημείο αναφοράς των βιωμάτων μας, η συνείδηση περιλαμβάνει την αντίληψη, την ανάμνηση, τη φαντασία, το συναίσθημα, τη διάθεση, τη σκέψη αλλά και τη γνώση για όλα αυτά. Έτσι, στην καθημερινότητα η συνείδηση εμφανίζεται και ως συνείδηση του εαυτού μας. Το γεγονός ότι γνωρίζουμε ελάχιστα για τη συνείδηση οφείλεται σε «τεχνικά» προβλήματα.                                                                                           Το μεθοδολογικό πρόβλημα                                       

Η συνείδηση μπορεί να μελετηθεί μόνο εφόσον την εκθέσουμε σε διαφορετικές καταστάσεις, για παράδειγμα με τη λήψη ναρκωτικών ουσιών, οι οποίες τη διευρύνουν. Τέτοιου είδους εμπειρίες ωστόσο, θεωρούνται πολύ υποκειμενικές και σχεδόν άχρηστες για την αντικειμενική επιστήμη. Ο Αυστριακός φιλόσοφος των επιστημών Πολ Φεγεράμπεντ (1924-1993) στο πολυσυζητημένο του έργο «Ενάντια στην καταπίεση της μεθοδολογίας» (1976), αντιτάχθηκε στην έπαρση των επιστημών, οι οποίες δέχονται μόνο τις ορθολογικές μεθόδους έρευνας και παραβλέπουν όλα τα φαινόμενα στα οποία εμπλέκονται ασύμβατες ερευνητικές μέθοδοι.                                                                                                                                       Ασυνήθιστες αφετηρίες έρευνας                                                            Ο δρ. Τσαρλς Ταρτ, ένας από τους κορυφαίους ερευνητές της παραψυχολογίας, επισημαίνει τη σημασία της έρευνας της συνείδησης. Ζητά τῃ διαμόρφωση των λεγόμενων «επιστημών που προσαρμόζονται στις καταστάσεις», δηλαδή τις επιστημονικές μεθόδους έρευνας των αλλοιωμένων καταστάσεων της συνείδησης. κατά τις οποίες ο ερευνητής βρίσκεται ο ίδιος σε μια αλλοιωμένη κατάσταση και ο οποίος καταλήγει σε συμπεράσματα και θεωρίες, με τη χρήση μεθόδων που ισχύουν μόνο για την περίπτωση του.                                                                                                                            Πιθανές μορφές συνείδησης 

      Ο Αμερικανός φιλόσοφος και ψυχολόγος καθηγητής Γουίλιαμ Τζέιμς (1842-1910) εξέτασε στις αρχές του 20ού αι. πειραματιζόμενος με τον εαυτό του, την επιρροή ναρκωτικών ουσιών στη συνείδηση: «Πριν από μερικά χρόνια έκανα ορισμένες παρατηρήσεις για τις επιδράσεις του υποξειδίου του αζώτου. Κατέληξα σε ένα συμπέρασμα, το οποίο μου φαίνεται ακόμα και σήμερα έγκυρο. Ότι δηλαδή η φυσιολογική ορθολογική μας συνείδηση, όπως μπορούμε να την ονομάσουμε, αποτελεί μόνο ένα είδος της συνείδησης και ότι γύρω από αυτό το είδος υπάρχουν και άλλες πιθανές μορφές συνείδησης, οι οποίες είναι τελείως διαφορετικές και  χωρίζονται μόνο με μια λεπτή διαχωριστική γραμμή». Ο Τζέιμς πρόλαβε έτσι μια σύγχρονη θεωρία της έρευνας της συνείδησης, η οποία υποστηρίζει ότι οι καταστάσεις αλλοιωμένης συνείδησης, είτε έχουν προκληθεί από τη λήψη ψυχεδελικών ναρκωτικών ουσιών, είτε με άλλον τρόπο, μπορούν να οδηγήσουν σε μια εντελώς διαφορετική ερμηνεία της πραγματικότητας. Εμπειρίες αυτού του είδους βιώνονται ως ανεξήγητες και έντονες καταστάσεις. Αντιθέτως, η συνηθισμένη εμπειρία των αισθήσεων φαίνεται σε μια τέτοια περίπτωση εντελώς ασήμαντη και εξωπραγματική. Τέτοιου είδους βιώματα ονομάζονται μυστικιστικές εμπειρίες. Ο Γουίλιαμ Τζέιμς τις βίωσε κατά τη διάρκεια των πειραμάτων του με υποξείδιο του αζώτου, οπότε του ανακαλύφθηκε σταδιακά μια ολοένα βαθύτερη πραγματικότητα.                                                                                      Η σοφία της Ανατολής                                                                           Οι σύγχρονοι ερευνητές της συνείδησης αρχίζουν να κατανοούν ότι ιδιαίτερα οι διδασκαλίες της Ανατολής θα έπρεπε να αποτελέσουν οδηγό για την έρευνα, αφού σε πνευματικά συστήματα της Ανατολής διδάσκονται εδώ και χιλιάδες χρόνια διάφορες μορφές διαλογισμού, μέσα από τις οποίες δημιουργείται ένα πλήθος αλλοιωμένων καταστάσεων της συνείδησης και οι οποίες με τη σειρά τους μπορούν να το μεταβάλλουν.                                                                                      Οι δάσκαλοι αυτών των συστημάτων ερεύνησαν μέσω του διαλογισμού τις δυνατότητες του πνεύματος και κατέληξαν σε μια βαθιά επισκόπηση του ευρέως φάσματος της συνείδησης.               

                                                                                                                 Ο Γερμανός γιατρός Φραντς Άντον Μέσμερ ήθελε να χρησιμοποιήσει τη θεωρία του σχετικά με τη θεραπευτική δύναμη του μαγνητισμού, πρόδρομο της θεραπείας με υπνωτισμό, για το κοινό καλό. Σύμφωνα με τη θεωρία του, οι εσωτερικές θεραπευτικές δυνάμεις του σώματος ενεργοποιούνται με ένα είδος έκστασης. Σε λανθασμένα χέρια, ωστόσο, οι ασθενείς μετατρέπονταν σε θύματα των τσαρλατάνων (χαλκογραφία περίπου του 1860).
                                                                                                                 Υπνοβασία

Πρωτοπόρος στην έρευνα της συνείδησης ήταν ο Φραντς Άντον Μέσμερ (1734-1818) ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρεία του ζωικού μαγνητισμού.Υποστήριξε ότι μια «μαγνητική δύναμη που επιδρά από μακριά ("ρευστό") δρα μέσα από τον αέρα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για θεραπευτικούς σκοπούς». Σύμφωνα με τον Μέσμερ το ρευστό αυτό που διατρέχει το σώμα του ασθενούς μπορεί να ελεγχθεί με απαλές κινήσεις στο σώμα του. Κατασκεύασε ξύλινα δοχεία, μέσα στα οποία υπήρχαν μπουκάλια με νερό το οποίο είχε μαγνητίσει με απαλές κινήσεις του χεριού. Από τα μπουκάλια προεξείχαν σιδερένιες ράβδοι τις όποιες ακουμπούσαν οι ασθενείς για να θεραπευθούν. Στις επόμενες «μεσμερικές συνεδρίες» σημειώθηκαν περίεργα φαινόμενα. Κάποιοι ασθενείς έκαναν έντονες χειρονομίες, άλλοι έπεφταν σε βαθύ λήθαργο, κατά τον οποίο κινούνταν σαν υπνοβάτες, ενώ ήταν ξύπνιοι άκουγαν και ήταν πρόθυμοι να κάνουν ότι τους έλεγαν . Κατά τη διάρκεια αυτών των συνεδρίων μεταβλήθηκε ακόμα και η συνηθισμένη λεκτική τους συμπεριφορά: αφηγούνταν περίεργα πράγματα και είχαν μαντικά βιώματα. Ο Μέσμερ είχε ανακαλύψει την υπνοβασία, τον πρόδρομο της ύπνωσης. Στη συνέχεια, το πειραματικό ενδιαφέρον στράφηκε σε καταστάσεις αλλοιωμένης συνείδησης, στις επιδράσεις της έκστασης, των ναρκωτικών και των μυστικιστικών και παραφυσικών εμπειριών, χωρίς ωστόσο να προκύψει μια αυτόνομη επιστήμη της συνείδησης.
                                            http://to-emblima.blogspot.gr/