Από την αρχαιότητα ακόμα, οι τερατογενέσεις και τα εκτρωματικά όντα θεωρούνταν οιωνοί επερχόμενων καταστροφών και λογίζονταν ως αποδείξεις ότι οι θεοί παρενέβαιναν στην τάξη της φύσης, για να αναγγείλουν στους ανθρώπους επείγουσες επιθυμίες και εντολές τους με δυσνόητο τρόπο. Για τον λόγο αυτό η παρατήρηση των τερατογενέσεων θεωρείτο πολύ σημαντική.
Τερατογενέσεις κατά την αρχαιότητα
Κατά την κλασική αρχαιότητα παρατηρήθηκαν τόσοι πολλοί θεϊκοί οιωνοί, που ο Ιούλιος Ὁμπσεκβενς δημιούργησε τον 4ο αι. μ.χ. μια συλλογή οιωνών βασιζόμενος στη «Ρωμαϊκή ιστορία» του Τίτου Λίβιου. Στη συλλογή του αυτή οι τερατογενέσεις κατείχαν σημαντική θέση και αναφέρονται περιπτώσεις σιαμαίων διδύμων, παιδιών που γεννιόνταν χωρίς χέρια η πόδια, καθώς και τερατογενεσεις ανθρώπων ή ζώων με δυο κεφάλια, οι οποίες προμήνυαν πάντοτε ένα καταστροφικό γεγονός, για παράδειγμα έναν πόλεμο η ένα θρησκευτικό σχίσμα. Επιπλέον, αναφέρει και περίεργα όντα, όπως γουρούνια με ανθρώπινο κεφάλι. Ο Ὁμπσεκβενς ισχυρίστηκε πως ένα τέτοιο τέρας γεννήθηκε στην Ταρκυνία το 210 π.Χ. και ότι στη Σινούεσα εμφανίστηκαν δυο τέτοια όντα κατά τα έτη 198 και 200 π.Χ.
Αναγέννηση: η εποχή των οιωνών
Με τη στροφή των ουμανιστών διανοουμένων προς την κλασική αρχαιότητα επανήλθαν στο προσκήνιο και οι οιωνοί των αρχαίων, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλείς. Το βιβλίο του Όμπσεκβενς διαδόθηκε ευρέως και υπήρξε η τάση να χρησιμοποιούνται τα τέρατα ως μέσα προπαγάνδας, κυρίως την εποχή των μεταρρυθμίσεων στην Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αλλά και κατά τη θρησκευτική Μεταρρύθμιση του Λούθηρου στους κόλπους της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας. Οι οιωνοί αυτοί μπορούσαν να ερμηνευτούν είτε θετικά είτε αρνητικά ανάλογα με τις επιθυμίες εκείνου που τις χρησιμοποιούσε. Έτσι, κάποιοι ισχυρίζονταν πως ο Θεός προκαλούσε την εμφάνιση τερατογενέσεων, διακόπτοντας τη φυσιολογική ροή της δημιουργίας, για να αναγγείλει μηνύματα στους ανθρώπους. Κατ' αυτόν τον τρόπο, ο αυτοκράτορας Μαξιμιλιανός Α', στα πλαίσια μιας μεταρρύθμισής του, έδωσε εντολή να ερμηνευτεί η γέννηση ενός κοριτσιού με δυο κεφάλια ως θεϊκή επικύρωση της πολιτικής συμβιβασμού που ακολουθούσε. Από την άλλη πλευρά, ο Μαρτίνος Λούθηρος και ο Μελάγχθων χρησιμοποίησαν δυο τερατώδη όντα, το «μοσχαρι του μοναχού» και τον «όνο του πάπα», ως αποδείξεις για τη θεϊκή καταδίκη της παπικής Εκκλησίας και την αναγνώριση της θρησκευτικής Μεταρρύθμισης.
Ο φόβος για το άγνωστο
Επειδή οι τερατογενέσεις θεωρούνταν θεϊκοί οιωνοί, τα πλάσματα αυτά προκαλούσαν φόβο και δυσαρέσκεια και δεν τα θεωρούσαν μέλη αυτού του κόσμου. Σε μια περίπτωση μάλιστα, οι άρχοντες της πόλης της Φλωρεντίας έδωσαν εντολή να μη δοθεί τροφή σε ένα δύσμορφο βρέφος, το οποίο γεννήθηκε το 1506, έως ότου πεθάνει από ασιτία. Ένα άλλο βρέφος αφέθηκε έξω από το νοσοκομείο της Βενετίας το 1513 και πέθανε. Την ίδια εποχή ωστόσο, ξεκίνησε και η εκμετάλλευση τέτοιων πλασμάτων, τα οποία προκαλούσαν τον οίκτο του κόσμου. Υπήρχαν γονείς που ταξίδευαν από πόλη σε πόλη, για να επιδείξουν το τέρας-παιδί τους για να εισπράξουν χρήματα από το πλήθος, που διψούσε για τέτοια θεάματα, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κόνραντ Βόλφαρτ (1518-1561) στο περίφημο «Χρονικό των οιωνών και θαυμάτων» (Prodigiorum ac ostentorum chonicon). Ο Ιταλός χρονικογράφος Τομασίνο Λανσελότι αναφέρει την περίπτωση ενός τέρατος-κοριτσιού το 1531, που τέθηκε στην υπηρεσία του εφημέριου του επισκόπου της Φεράρα και το οποίο μπορούσε κανείς να δει έναντι αμοιβής. Μόνο κατά το πρώτο μισό του 16ου αι. ο κόσμος άρχισε να αναθεωρεί την άποψή του για τις τερατογενέσεις. Όταν η επιστήμη άρχισε να ταξινομεί αυτές τις περιπτώσεις τερατογενέσεων σε διάφορες κατηγορίες, απέκτησαν άλλη σημασία. Έχασαν τον υπερφυσικό τους χαρακτήρα ως θεϊκοί οιωνοί και οδήγησαν σε ευρύτερη κατανόηση της φύσης.
Η επιστήμη των οιωνών
Ο γαμπρός ρου Μελάγθωνα, Κάσπαρ Πόικερ (1525-1602), ήταν αυτός που εισήγαγε το θεωρητικό πλαίσιο για την ερμηνεία των τεράτων ως οιωνών, με ένα έργο του στο οποίο σχολίαζε τις διάφορες μεθόδους μαγείας. Σύμφωνα με τα κείμενά του, θα έπρεπε κανείς να ερμηνεύει τους οιωνούς με μεγάλη προσοχή. Επειδή ο άνθρωπος, εξαιτίας του προπατορικού αμαρτήματος, είχε στερηθεί την ικανότητα να διακρίνει καθαρά τις καταστάσεις της ζωής, ο Θεός του έστειλε οιωνούς για να μπορεί να μαντεύει το μέλλον. Αυτήν την ισχυρή επιθυμία του ανθρώπου να προβλέπει τα μελλούμενα εκμεταλλεύτηκε ο σατανάς, για να παρέμβει και να εξαπατήσει τον άνθρωπο. Για τον λόγο αυτόν είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς ποιους οιωνούς επιτρέπετε να ερμηνεύσει και, κατά συνέπεια, οι προβλέψεις δεν είναι απόλυτα βέβαιες. Επιπλέον, επειδή η σχέση μεταξύ των οιωνών, της αιτίας και του αποτελέσματος, είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, η τερατοσκοπία (δηλαδή η έρευνα των περίεργων όντων), θα έπρεπε να εξετάζει όλους εκείνους τους παράγοντες που προκύπτουν από μια διακοπή της φυσιολογικής ροής και της σχέσης μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου